Een betere wereld begint bij een nieuw verhaal

Energie, oorlog, stikstof, woningen: de crises stapelen zich op. Politici slagen er niet in een antwoord te vinden op deze maatschappelijke vraagstukken. Ondertussen klinkt de roep om een nieuw toekomstverhaal steeds luider. Een verhaal dat niet draait om economische groei en individualisme. Maar om vertrouwen, gelijkwaardigheid en collectiviteit. Een verhaal dat wél antwoord geeft op de crises die Nederland in hun greep hebben. Squarewise heeft de sleutel tot dat nieuwe verhaal: de ‘waardentransitie’. Hoe ziet de wereld eruit als we dat nieuwe verhaal omarmen?  

Het voelt niet goed, op deze manier 

Om de complexe problematiek van deze tijd het hoofd te kunnen bieden, moeten we ons wereldbeeld herzien. Dat wil zeggen, de verhalen waarmee we aangeven wat we in onze maatschappij belangrijk vinden – onze waarden. Als je je realiseert dat in het dominante wereldbeeld de mens centraal staat, dat zijn streven naar economische groei wordt gezien als de sleutel tot welvaart en welzijn, en dat we alle middelen die we tot onze beschikking hebben daarvoor mogen inzetten, dan is het niet gek dat we dieren, de natuur, en zelfs medemensen behandelen als grondstoffen. Zo worden kalveren bijvoorbeeld gezien als restproducten van de melkproductie – je moet immers een zwangere koe hebben om melk te kunnen produceren.  

Dat dit op de lange termijn geen volhoudbare situatie is, omdat we mens en planeet uitputten, weten we ondertussen wel. Het voelt niet goed, op deze manier. Dat is de essentie van de waardentransitie: wat voelt niet (meer) goed? Willen we in een wereld leven waarin we onze kinderen leren dat iedereen uiteindelijk verantwoordelijk is voor zichzelf, waarin we steeds verder weg komen te staan van mensen die niet hetzelfde denken als wij, en waarin inwoners steeds minder vertrouwen hebben in de overheid?   

Maar welke verhalen, perspectieven en waarden passen dan wél bij wat we belangrijk vinden?  Die verhalen gaan over het versterken van onderling vertrouwen. Over handelen in het belang van het collectief. Over streven naar gelijkwaardige relaties en welzijn voor iedereen. En over de vrijheid je eigen potentieel te benutten, in alle lagen van de samenleving. Hoe meer we onze maatschappij volgens deze waarden inrichten, hoe meer energie er vrijkomt bij mensen om bij te dragen aan onze gezamenlijke toekomst. Als je op die manier naar de wereld kijkt, zie je op veel plekken kans voor verbetering – bij (overheids)organisaties, maar ook tussen mensen onderling. 

Hoe ziet de wereld eruit als we dit nieuwe verhaal omarmen? 

Hebben we dit nieuwe verhaal omarmd, dan zijn de fundamenten van onze samenleving flink op de schop gegaan. Oude systemen hebben plaatsgemaakt voor nieuwe, toekomstbestendige systemen. Alle aspecten van onze samenleving hebben een transformatie doorgemaakt, omdat we opnieuw hebben bepaald hoe we ze het beste kunnen inrichten – in lijn met de waarden   die we belangrijk vinden.

We zien een wereld voor ons waarin bedrijven hun winst in een fonds stoppen, bedoeld voor sociale en culturele ondernemers. Waarin bewoners gezamenlijk hun buurt inrichten en onderhouden met een buurtbudget. Waarin gemeenten burgerberaden organiseren om alle kennis, inzichten en ideeën uit de gemeenschap te benutten bij belangrijke besluiten. Waarin we het vak ‘natuur en liefde’ invoeren op scholen om kinderen te leren dat natuur de basis is van het leven, en liefde de basis van omgang met elkaar. Waarin niet winst, maar waarde de indicator is voor vooruitgang.

Klinkt dit als een aantrekkelijk toekomstbeeld? Dan hebben we goed nieuws: al deze initiatieven bestaan al. We hoeven ze alleen nog maar gemeengoed te maken.

Egovrij en ecovriendelijk: zo werkt Squarewise aan de waardentransitie 

Impliciet dragen we al jaren bij aan de waardentransitie. Als sociale onderneming werken we in al onze projecten aan een egovrije en ecovriendelijke leefwereld. Aan een gebouwde omgeving die positief bijdraagt aan het welzijn van inwoners en de natuurlijke omgeving – hoe doen we dat? 

1. Een wenkend perspectief en nieuwe verhalen over onze toekomst 
   We schetsen visies voor organisaties en vertalen deze door naar strategie. Dat deden we bijvoorbeeld voor 19 Utrechtse woningcorporaties. Met nieuwe verhalen over de verhouding tussen overheden en bewoners ontstaan ook vernieuwende vormen van participatie – een burgerberaad bijvoorbeeld, zoals de ondersteuning van de gemeente Leusden bij de samenwerking tussen gemeente en bewonersinitiatief laat zien.
2. Organisatievormen die anders omgaan met eigendom
   Denk aan geld, arbeid, kennis en grond. We hebben ons eigen bedrijf steward owned gemaakt: met veel eigenaarschap voor medewerkers en positieve impact als doel. Maar daar houdt het niet op. We werken samen met We Are Stewards om de principes van steward ownership ook in ons werk te verankeren.
3. Nieuwe samenwerkingsvormen door ecosystemen van organisaties
   We hebben elkaar hard nodig om systeemverandering een kans van slagen te geven. Daarom zetten we individuen en gemeenschappen in beweging, nodigen we een rijkheid aan perspectieven uit – ook, of juíst, die van unusual suspects –  en zorgen we dat we inclusief zijn. Voorbeelden hiervan zijn de transitienetwerken Natural Captains en Vereniging Stroomversnelling. Deze multidisciplinaire netwerken bundelen de denkkracht uit uiteenlopende sectoren en ketens, waardoor innovatie in de transitie versnelt en opschaalt. 
4. Gemeenschappen inrichten op basis van gelijkwaardigheid
   We geloven in gelijkwaardige kansen voor iedereen. Dat kan met de principes van zelfsturing (zo werken we bij Squarewise zelf ook), de commons, peer-to-peer sturing of door onze kennis deelbaar te maken via creative commons. We doen bijvoorbeeld onderzoek naar de kansen voor lokaal eigendom van energie-opwek-installaties. Zo brengen we nieuwe omgangsvormen in beweging.
5. Natuurinclusieve strategieën en oplossingen voor de gebouwde omgeving
   Een groene leefomgeving betaalt zich ruimschoots terug. Dat tonen tig van voorbeelden als onze deelname aan de Living Building Challenge in Wijchen en de ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard voor vleermuisonderzoek. In de samenleving van de toekomst spreekt natuurinclusiviteit vanzelf en is de gebouwde omgeving regeneratief. 
6. Gespreid en persoonlijk leiderschap
   We maken zo goed mogelijk gebruik van de beschikbare kennis en expertise die op een specifiek moment nodig zijn, in plaats van dat we invloed uitoefenen op basis van een positie of functie. Dat is essentieel om de waardentransitie te realiseren. We stimuleren onze eigen collega’s om zich te ontwikkelen tot bevlogen en geaarde transitiemakers. Daarnaast zetten we nieuwe initiatieven op als we een onvervulde behoefte zien, zoals de Transitiemaker Training en het leiderschapstraject Spinwaves Lab. Waar mogelijk verbinden we mensen en ideeën.

Oproep

We jagen de waardentransitie natuurlijk niet alleen aan. Daarom: een grote shout–out naar de Gideon beweging, The Pollinators, We Are Stewards, Project Wijsheid, Regeneratie Coöperatie, Wellbeing Economy Alliance, DRIFT, Rebelwise, Economy Transformers, en alle andere organisaties bij wie dit gedachtegoed ook in het DNA zit. We vonden het tijd om onze eigen ideeën en drijfveren op papier te zetten. We zijn benieuwd naar die van jullie!