Hallo energietransitie! Ontmoet de circulaire economie
Een echt duurzame gebouwde omgeving – dat kan pas gerealiseerd worden als de energietransitie en de circulaire economie gecombineerd worden. Want in 2050 moet Nederland niet alleen (bijna) energieneutraal zijn en geen fossiele energie meer gebruiken, het moet ook circulair zijn. Squarewise zet zich de afgelopen tijd veel in voor het realiseren van aardgasvrije wijken en is veel bezig met gebiedsontwikkelingen waar het energiesysteem centraal staat. Ik vraag mij daarin steeds vaker af: waarom wordt er binnen die trajecten nauwelijks gesproken over de circulaire economie?
Het raakt elkaar direct (vooral in de bouw)
Wat mij betreft raken de doelstellingen van de energietransitie en de circulaire economie elkaar juist direct in de gebouwde omgeving: bij die wijkaanpakken en gebiedsontwikkelingen. Overal renoveren en isoleren betekent betere woningen en minder energieverbruik, maar óók gebruik van meer materiaal. Al die zonnepanelen, isolatiematerialen en windmolens; daar zit ook een productieketen achter. Toch kom ik bij overleggen, conferenties en workshops over circulaire bouw weinig mensen tegen die veel weten over de energietransitie en ook andersom is er weinig kennis van circulariteit bij energietransitie-experts. Volgens een artikel in CoBouw (november 2018) is er sprake van een ‘strijd’ tussen energie en circulair. Hoe een goede afweging te maken tussen energiebesparende maatregelen en circulaire principes is inderdaad nog helemaal niet duidelijk. Maar in plaats van een strijd zouden deze werelden juist samen moeten komen.
In de bouwsector zijn materiaalgebruik en energieverbruik onlosmakelijk met elkaar verbonden – en daarbij ook verbonden met de resulterende CO2-uitstoot. Veel bouwmaterialen hebben een fossiele oorsprong, worden met hoge temperatuur gemaakt en worden vaak na gebruik maar één keer laagwaardig hergebruikt. Volgens onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving kan er zo’n 30 tot 40 procent van fossiel energiegebruik gereduceerd worden door het nemen van circulaire maatregelen. Door minder grondstofwinning en minder productie van bouwmaterialen kunnen er snel grote slagen gemaakt worden.
Wet- en regelgeving is nog onvoldoende
De verbondenheid tussen circulariteit en energie is helaas nog niet vaak terug te zien in wet- en regelgeving. De wetgeving voor circulariteit komt langzaam op gang. Zo is de milieuprestatie gebouwen, MPG, sinds 2018 een poging om eisen voor circulariteit toe te passen in het ontwerp van nieuwe gebouwen. De MPG stimuleert het gebruik van duurzame materialen, waarin vooral een kleine footprint van materialen goed scoort. Voor energie is er BENG (bijna energieneutrale gebouwen), die vanaf 2020 met nieuwe normen in werking zal treden. Maatregelen om BENG te halen betekenen onder andere meer isolatie en zonnepanelen. Maar hoe de MPG samengaat met BENG is verder onduidelijk.
Hier gaan twee dingen mis. Eén is dat, in tegenstelling tot wat de overheid lijkt te geloven, de markt klaar is voor strengere eisen. Er wordt nu al circulair of energieneutraal gebouwd. Voorbeelden zijn een eerste circulaire weg van Dura Vermeer, een corporatiewoning van Eigen Haard als circulaire mijn en in het najaar van 2018 is het ‘meest duurzame renovatiepand’ van Nederland opgeleverd. Het tweede is dat de verbinding tussen circulariteit en energietransitie niet duidelijk is; niet eens bij de basiseisen als MPG en BENG die voor gebouwen opgesteld zijn.
De circulaire energietransitie begint nu
We kunnen ervoor zorgen dat de energietransitie geen bedreiging, maar een kans wordt voor een circulaire economie. En andersom. Een samenleving waar genoeg duurzame energie wordt opgewekt, maar ook is nagedacht over hoe we omgaan met elkaar, onze producten en materialen hoeft niet ondenkbaar te zijn.
Zoals wel vaker begint dat bij jou. En bij mij. Daarom wil ik jullie, mede-energie- en circulariteitsprofessionals, oproepen om vaker discussies te voeren met collega’s uit de andere wereld. Om kennis te delen over succesvolle projecten en methodes, nadenken over hoe MPG en BENG samen aangescherpt kunnen worden en verder bepalen wanneer de werelden elkaar kunnen versterken. Zo bouwen we effectiever de kennis op die nodig is voor een circulaire energietransitie.
Weet jij voorbeelden waar de koppeling tussen de energietransitie en circulaire economie wordt gemaakt? Waar ging het goed en waar ging het mis? Ik praat hier graag over door! Stuur een mail naar tegnell@squarewise.com.
Dit stuk is geschreven door Saskia Tegnell.