Onze transitiemaker Johannes Regelink is opgeleid als ecoloog en heeft een hart voor ondernemen. Vanuit Squarewise is hij dan ook gestart met een uitdagend project: het ombouwen van een traditioneel melkveebedrijf tot een ecologische burgerboerderij in Vorden. Hiermee gaat Johannes de uitdaging aan waar duizenden boeren in Nederland voor staan: de transitie naar een bedrijf en sector die volhoudbaar is voor de boer, de gemeenschap en alle andere ecosystemen daar omheen. Dit gaat alleen niet zonder slag of stoot, maar dat weerhoudt Johannes niet van zijn missie. Het goede voorbeeld geven en een weg banen voor andere ondernemende boeren die willen omschakelen naar regeneratieve landbouw. Landbouw met respect voor en in balans met haar omgeving, is wat onze wereld juist nu hard nodig heeft.
Waarom is de landbouwtransitie in Nederland van belang?
Het is niet voor niets dat Squarewise zich tegenwoordig bezighoudt met de landbouwtransitie. Nederland bestaat namelijk voor 66,4% uit landbouwgrond, exclusief water. De industriële landbouw die ons land kenmerkt heeft veel negatieve lange termijneffecten op ons milieu. Ook de boeren zelf hebben het zwaar, omdat er nog maar weinig te verdienen valt met hun (familie)bedrijf. Dit komt met name door de afhankelijke positie die de boer ten opzichte van andere partijen in de industriële voedselketen heeft. Waardoor ze gedwongen worden om lage prijzen voor hun producten te vragen. Geld verdienen wordt helemaal een opgave als boeren milieu- en diervriendelijk te werk willen gaan, wat elke boer eigenlijk het liefste doet. Zo werken de ooms van Johannes zich élke dag in het zweet voor een hongerloontje in hun traditionele melkveeboerderij.
Schadelijke effecten van onze industriële landbouw
Een van de grote problemen is dat er veel soja als veevoer geïmporteerd wordt uit landen als Brazilië. De grote vraag naar soja zorgt voor het kappen en verbranden van regenwouden. Terwijl wij hier in Nederland het grootste (stikstof)overschot aan mest hebben per hectare landbouwgrond van alle OESO-landen. Daarnaast heeft de industrialisatie van de landbouw gezorgd voor een grote voedselproductie op de korte termijn, maar voor een uitgeputte grond op de lange termijn. Grote landbouwmachines drukken de grond dicht en gewassenbeschermingsmiddelen doden al het leven in onze bodem. Deze problemen worden nu pijnlijk zichtbaar door het grote verlies aan biodiversiteit en zuurstof in de bodem, wat de grond droog en onvruchtbaar maakt. Uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt ook dat de industriële landbouw zelfs méér energie kost dan het uiteindelijk energie oplevert aan oogst. Terwijl bij kringlooplandbouw het tegenoverstelde van toepassing is.
Het probleem en de oplossing liggen dicht bij elkaar
Op slechts 4% van alle landbouwgrond wordt nu biologisch geboerd. Anders vertaald: meer dan de helft van de beschikbare grond in Nederland draagt bij aan de uitputting en opwarming van de aarde. En dat terwijl 80% van de Nederlandse boeren graag wil verduurzamen. Het mooie is dat juist vanuit al deze uitdagingen een groot potentieel voor het oplossen van klimaatverandering schuilgaat in het landbouwprobleem. Een gezonde biodiverse bodem heeft namelijk een enorme potentie voor CO2-opslag. Om onze klimaatdoelen te kunnen behalen is dit één van de meest belovende en simpelste oplossingen. Wij als transitiemakers bij Squarewise vragen ons dan ook af: waar wachten we nog op? Waarom wordt deze oplossing niet direct (inter)nationaal doorgevoerd?
Hekken en drempels op de weg naar verbetering
Ons huidige landbouwsysteem is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse economie, dat ons land veel inkomsten en voedsel oplevert. Het omgooien van dit systeem is daardoor een grote investering, omdat veel bedrijven, overheden en burgers hier afhankelijk van zijn en nieuwe constructies nodig zijn om de transitie soepel te laten verlopen. Maar toch denkt een grote groep met technische oplossingen of slimme aanpassingen het huidige landbouwsysteem te kunnen herstellen. Terwijl we juist al onze energie in de wederopbouw van een nieuw ecologisch landbouwsysteem zouden moeten stoppen. Het huidige systeem is namelijk op de lange termijn niet houdbaar omdat het onze planetaire grenzen overschrijdt en zou daarom juist uitgefaseerd moeten worden.
De mindset om het landbouwsysteem te willen veranderen lijkt nog niet te leven in onze huidige maatschappij. Dit merkt Johannes dan ook met zijn landbouwtransitieproject:
“Hoe veelbelovend banken en overheden ook “reclame” maken over het verduurzamen van de landbouw, ze lijken vooralsnog zeer beperkt hun nek uit te willen steken voor investeringen in de landbouwtransitie. En als je vervolgens met veel moeite de financiering rond lijkt te krijgen, loop je tegen (oude) regelgeving aan die je plannen dwarsbomen.”
Johannes is niet de enige duurzame boer die hier tegen aanloopt. Recentelijk verscheen hij met andere biologische boeren in het artikel van de Volkskrant ‘Bioboeren zitten zonder bankier‘.
Integrale transitierol vanuit de overheid is hard nodig
Volgens onze transitiemaker Johannes is er meer aandacht nodig voor de landbouwtransitie vanuit de overheid. Zo oppert hij een transitie-ambtenaar die boeren sector overstijgend kan begeleiden in alle regelgeving en mogelijkheden rondom de landbouwtransitie. Dit bespaart hem niet alleen veel tijd en kopzorgen, maar helpt ook de landbouwtransitie bij andere boeren te versnellen.
“Ik ben een ondernemer die er vol voor gaat en ik zal het linksom of rechtsom wel voor elkaar krijgen. Er zijn echter zoveel boeren, die meer boer dan ondernemer zijn en die krijgen dit nooit voor elkaar. Die zijn fulltime bezig met het runnen van hun bedrijf en hebben hier geen tijd en energie voor.”
Volg onze Johannes met zijn doel om de landbouwtransitie te versnellen
Het in stand houden van het huidige landbouwsysteem zal voor meer en grotere problemen zorgen zoals voedseltekort, opwarming van de aarde en verlies aan biodiversiteit. Het is dan ook niet de vraag of de landbouwtransitie gaat lukken, maar hoe. Met deze reden zal Sqaurewise maandelijks een update geven over de ervaringen en inzichten van Johannes en zijn icoonproject de burgerboerderij de Patrijs; pionierend in de landbouwtransitie. Zo hopen wij anderen te inspireren, informeren en te motiveren om de landbouwtransitie die we hard nodig hebben te versnellen.
Heb je vragen over de landbouwtransitie? Neem dan contact op met Johannes of Vincent.
