Squaretable: 7 inzichten in bewonersparticipatie

Er zijn in de afgelopen jaren steeds meer energie-neutrale huizen gerealiseerd, en doordat deze huiseigenaren hun enthousiaste verhalen delen, zijn er al veel geïnteresseerden bereikt. Maar hoe mooi deze individuele voorbeelden ook zijn gaan we daarmee niet genoeg tempo maken. Het wordt belangrijk na te denken hoe je als gemeente of wijkinitiatief een hele wijk bereikt en bewonersparticipatie zo kan vormgeven dat het leidt tot een gedragen wijktransitie.

Tijdens deze Squaretable “de kracht van de wijk” zijn wij met actieve partijen met veel ervaring met bewonersparticipatie rond de tafel gaan zitten. De inzichten die opgedaan zijn tijdens deze Squaretable zijn van belang voor iedereen die aan de slag wil met een wijkgerichte aanpak voor aardgasvrije wijken. Zowel voor gemeente als energiecoöperatie of ander lokaal wijkinitiatief. Benieuwd naar de uitkomsten? Bekijk het filmpje of lees de inzichten hieronder:

1. Wees voorbereid

Zoals consumenten bij het kopen van een product een klantreis doormaken, zo maken de wijken nu een ‘wijkreis’ oftewel een ‘community journey’ door. Het is een proces waarbij de hele wijk een ‘reis’ moet maken om de doelen van 2050 te behalen. Waar gemeenten vaak nadenken over het afwegingskader moet er ook nagedacht worden over de invulling van de bewonersparticipatie. Wees voorbereid door in een vroeg stadium keuzes te maken over de participatievorm en bewust te zijn van de stappen die  gaan komen in de verschillende fases van de transitie.

2. Vind een team

Wanneer je opzoek gaat naar mensen die mee willen denken in de wijk, zoek dan naar een team met verschillende vaardigheden:

• Communicatief
• Technisch
• Organisatorisch
• Sociaal

Vind de verbindende factor in de wijk. De persoon die altijd de wijkbarbecue organiseert, en dus verschillende soorten netwerken heeft in de wijk. Belangrijk hierbij is om sociale groepen te doorkruisen en om zowel online als offline kanalen in te zetten.

3. Vind de balans en deel de verantwoordelijkheid

Om actieve bewoners in de juiste mate te kunnen ondersteunen, zullen alle partijen transparant en eerlijk moeten zijn, over de rol die zij in de transitie kunnen innemen. Een succesvol project is er een waar de betrokken partijen allemaal gelijke verantwoordelijkheid delen of in ieder geval helder hebben wie welke verantwoordelijkheid draagt. Een ander aspect van een succesvol project is ‘ownership’, waarbij het project zowel door bewoners als door de gemeente “ons project” wordt genoemd. Wat de faciliterende rol van de gemeente hierin is, zal per wijk verschillen tussen consultatie, advisering of coproductie.

4. Gebruik de juiste verwoordingen

Een klein percentage van de bewoners is al bezig met duurzaamheid en kan hier ook op worden aangesproken. De vraag ligt nu echter bij het betrekken van een grotere groep mensen. Hiervoor is het van belang om de taal van de wijk te spreken.

• Zoek haakjes, afhankelijk van de vraagstukken die er spelen, om met mensen in gesprek te gaan.
• Het framen als ‘van het gas af’ of ‘aardgasvrij’ werkt goed; het is tastbaar, bewoners zien dat de transitie eraan komt en dat ze er iets mee moeten.
• Laat het gesprek voeren door iemand die de taal en humor van de mensen in de wijk kent.
• Richt je op korte termijn ‘beloningen’.

5. Bepaal de mate van institutionalisering

In een wijkaanpak wordt al vaak gezocht naar manieren waarop iemand, of een groep mensen, namens de gehele wijk kan spreken of beslissen. Dit kan bijvoorbeeld via een vereniging, nieuwe referendumvormen, steekproefsgewijs of via bestemmingsplanprocedures.

Wellicht zal in een toekomst een algemeen bindend verklaring zoals bij woningcorporaties (als 70% van de huurder instemt bij een renovatie, dan moet de andere 30% ook mee doen) ook kunnen gelden voor hele wijken. Dit kan het beste samen met de wijkbewoners bepaald worden.

6.      Wees flexibel

Flexibiliteit van alle betrokken partijen in een wijk is van groot belang. Flexibiliteit kan worden gerealiseerd door het proces op te delen in de fases van planvorming, besluitvorming en uitvoering. Zo kan er in verschillende fases, verschillende mate van participatie gevonden worden en verschillende mensen in de wijk betrokken zijn. Bij het maken van een warmteplan kunnen bewoners worden uitgenodigd om hun mening te geven, maar niet iedereen zal hierin geïnteresseerd zijn. Echter komen de acties naarmate de tijd verstrijkt steeds dichter bij de bewoners te liggen. Dit zorgt ervoor dat het korte termijn denken moet worden aangesproken en andere groepen bewoners daarover waarschijnlijk wél mee willen denken. Dit moet dan ook mogelijk zijn.

7. Richt je op collectief gedrag

Waar we ons nu vaak op de normen en waarden (duurzaamheid) richten, die invloed hebben op wat we vinden, komt gedrag meestal voort vanuit emoties. De psychologische mechanismen die op emotioneel niveau inhaken zijn belangrijker dan wij vaak in eerste instantie denken. Dezelfde basismechanismen, die inspelen op het emotioneel brein, zijn overal hetzelfde. Kijk daarom goed naar de wijk: kennen mensen elkaar? Op wat voor manier zijn ze verbonden met elkaar? Hoe kan de transitie vormgegeven worden zodat bewoners uit de wijk er voordeel uit halen?

De Squaretable is georganiseerd door Saskia Tegnell (tegnell@squarewise.com). Mocht u vragen hebben hierover, kunt u contact met haar opnemen.