Circulaire materialen verlagen de CO2-uitstoot van nul-op-de-meter renovatieconcepten

Circulair en biobased bouwen Energietransitie

Lisa van Welie (zij/ haar)

Transitiemaker

Om de huidige Nederlandse woningvoorraad kostenefficiënt en in een rap tempo te verduurzamen is het nul-op-de-meter renovatieconcept in het leven geroepen. Dit concept stuurt op maximale energiereductie door te isoleren en het inzetten van duurzame installaties zonder het gebruik van fossiele brandstoffen. De woning wekt de per jaar gemiddeld even veel energie op als deze verbruikt. Dit renovatieconcept in zijn huidige vorm zorgt echter vaak voor de inbreng van extra materialen en het risico voor een groeiende afvalberg. Circulaire maatregelen kunnen hier een oplossing voor bieden en de milieu-impact van dit renovatieconcept verlagen. Kenneth Abma heeft bij Squarewise – op verzoek van Stroomversnelling – onderzoek gedaan naar het in kaart brengen van de potentiële milieuwinst door toepassing van verschillende circulaire strategieën.

De markt ervaart meer knelpunten dan prikkels

Wat blijkt? Bouwbedrijven ervaren meer markt-, institutionele en culturele knelpunten dan prikkels voor de toepassing van circulaire maatregelen in nul op de meter renovatieconcepten. Knelpunten gaan onder andere over het ontbreken van kennis over mogelijke circulaire strategieën (en de daarbij horende milieuwinst), het ontbreken van een gedeelde definitie en meetmethode en beperkte samenwerking tussen partijen in de keten. Dit resulteert in het benaderen van de energietransitie en circulaire economie als twee aparte werelden.

Verlaging CO2-uitstoot is het grootst in de 2e levensfase

In onderstaande infographic wordt de CO2-uitstoot van een lineair (geen gebruik van circulaire materialen) en circulair (gedeeltelijk gebruik van circulaire materialen) nul-op-de-meter renovatieconcept weergegeven:

Infographic circulaire materialen renovatie

Deel 1 van de infographic laat zien dat het circulaire concept (gedeeltelijk gebruik van circulaire materialen) een reductie van 19% realiseert in de CO2-uitstoot vergeleken met het huidige lineaire renovatieconcept (gebruik van nieuwe materialen).
In deel 2 is vervolgens het circulair referentiescenario uit deel 1 (1) en drie additionele circulaire scenario’s: gebruik van hernieuwbare materialen (2), secundaire materialen (3) en hergebruik materialen (4), vergeleken met het lineaire referentiescenario (5) d.m.v. een levenscyclusanalyse (LCA). Dit laat zien dat de milieuwinst van circulaire toepassingen dicht bij elkaar ligt en verschillen vooral zichtbaar worden wanneer de potentieel vermeden impact door het opnieuw inzetten van materialen wordt meegenomen. In andere woorden, het is van belang om verder te kijken dan één levenscyclus om de circulaire potentie in kaart te brengen. Als ook de milieuwinst van een tweede levenscyclus wordt meewogen geeft de inzet van hernieuwbare materialen in combinatie met energieterugwinning door verbranding de grootste milieuwinst. Zo blijkt uit het onderzoek dat het gebruik van hernieuwbare materialen de CO2-uitstoot verlaagt met 36% en met secundaire materialen 23%. Deze winst is uiteraard groter als materialen opnieuw ingezet kunnen worden in plaats van worden verbrand. De huidige LCA standaard schiet hier echter (nog) in tekort waardoor deze winst niet kon worden meegerekend.  

Verdere toelichting op de concepten is te vinden in het onderzoeksrapport.

Installatiebranche is essentieel voor verlagen van CO2-uitstoot

Op basis van de resultaten zijn er vier aanbevelingen hoe de uitstoot van broeikasgassen bij het renoveren van woningen verder verlaagd kan worden:

  1. De inzet van de installatiebranche is noodzakelijk voor het verder reduceren van de milieu-impact. Nu blijft de reductiepotentie hangen op een maximale vermindering van de uitstoot van broeikasgassen tussen de 23% en 36%, afhankelijk van de gekozen circulaire maatregelen en of het hergebruiken van materialen in een tweede levenscyclus. Deze lage waardes zijn te danken aan het feit dat er (nog) geen alternatieven gevonden zijn voor de installaties die nodig zijn voor het aardgasvrij maken van een woning.
  2. Er is meer onderzoek nodig hoe circulariteit d.m.v. de LCA systematiek correct en volledig in kaart kan worden gebracht. De Europese standaarden lopen achter op de ontwikkelingen in de wetenschap en praktijk. Dit leidt tot veel onzekerheden wat betreft toekomstige technologische ontwikkelingen. Met een update van de systematiek kan ook ‘ontwerpen voor de toekomst’ worden gestimuleerd in plaats van het belonen van energieterugwinning door verbranding.
  3. Om nauwkeurig in kaart te brengen welke potentie het toepassen van circulaire materialen heeft voor het reduceren van de milieu-impact is er data nodig over de impact van materialen en producten. Dit is er momenteel onvoldoende, zeker voor installaties en producten gemaakt van hernieuwbare materialen. De ontwikkeling van deze data moet dus gestimuleerd gaan worden.
  4. Het inzetten op verdere strategische samenwerking tussen marktpartijen en andere ketenpartners, alsmede corporaties, kunnen knelpunten voor het toepassen van circulaire maatregelen verminderen. Een circulaire keten kan bijvoorbeeld gestimuleerd worden door het vergroten van de afstemming tussen de wensen van corporaties en bouwbedrijven en deze bedrijven flexibeler laten zijn in het zoeken naar juiste materialen en ontwerpen.

Voor een verdere uitleg van de bevindingen, inclusief aannames, berekeningen en figuren verwijzen we je graag door naar het volledige rapport.

Heb je vragen of opmerkingen over dit onderzoek?
Neem dan contact op met onze transitiemaker Lisa van Welie via vanwelie@squarewise.com